Luchtfoto's / foto's Haarlem

Informatie over
Haarlem

Haarlem is een stad en gemeente in Kennemerland en de hoofdstad van de Nederlandse provincie Noord-Holland. De stad ligt aan de rivier het Spaarne, en de stad heeft dan ook de bijnaam Spaarnestad.

De gemeente Haarlem grenst aan de gemeenten Haarlemmermeer, Heemstede, Bloemendaal, Velsen en Haarlemmerliede en Spaarnwoude en telt 146.964 inwoners (1 maart 2006, bron: CBS). Het is sinds 1853 de zetel van het Rooms-Katholieke Bisdom Haarlem.

Geschiedenis van Haarlem

Haarlem ontstond als geestnederzetting aan het Spaarne en de eerste vermeldingen dateren uit de tiende eeuw. De naam Haarlem komt van Haarlo-heim, wat hooggelegen dorp betekent. Haarlem ontwikkelde zich op de verbindingsweg van zuid naar noord voorspoedig. Het werd de zetel van de Graaf van Holland. Graaf Willem II verleende Haarlem in 1245 stadsrechten. Haarlemse ridders hadden zich eerder die eeuw, in 1219, onder graaf Willem I onderscheiden door tijdens de vijfde kruistocht Damiate in te nemen. Als beloning mocht Haarlem sindsdien zwaard en kruis in zijn wapen voeren.

15e en 16e eeuw

In 1429 kreeg de stad het tolrecht. Het laat-middeleeuwse Haarlem kende textielnijverheid, scheepsbouw en veel bierbrouwerijen. De welvaart werd nadelig beïnvloed door de Hoekse en Kabeljauwse Twisten, de Opstand van het Kaas- en Broodvolk en de Tachtigjarige Oorlog. Toch was Haarlem aan het begin van de 16e eeuw één van de zes grootste Hollandse steden met elk meer dan 10.000 inwoners (de andere waren Leiden, Amsterdam, Dordrecht, Delft en Gouda).

In 1573 viel de vesting na een maandenlange Spaanse belegering door Don Fradrique Alvarez de Toledo (Don Frederick), zoon van de gevreesde Hertog van Alva. In 1577 vertrokken de Spanjaarden en werd het Akkoord van Veere gesloten, waarin protestanten en katholieken gelijke rechten kregen. Vlaamse en Franse immigranten bezorgden de stad een nieuwe bloeiperiode (linnennijverheid).

17e en 18e eeuw

De bevolking van Haarlem groeide tot 40.000 inwoners in 1622 en 55.000 inwoners aan het einde van de 17e eeuw, waarmee Haarlem na Amsterdam en Leiden in grootte de derde stad was van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

In 1631 werd Haarlem met Amsterdam verbonden via de trekvaart. Het systeem van trekvaarten en trekschuiten gaf Holland in de 17e eeuw een voor die tijd zeer efficiënt transportsysteem.

Net als in Leiden geraakte in Haarlem de textielnijverheid in de 18e eeuw ernstig in verval. Tegen 1800 was het inwonertal teruggevallen tot ongeveer 20.000.

In 1658 stichtte de Hollander Peter Stuyvesant Nieuw Haarlem aan de oostkust van Noord-Amerika. Later ging dit als de wijk Harlem deel uitmaken van de stad New York.

19e en 20e eeuw

In de 19e eeuw eeuw werden de vestingwerken gesloopt en vervangen door plantsoenen (Zocher). In 1839 reed de eerste Nederlandse trein tussen Haarlem en Amsterdam. In 1843 werd de spoorlijn verlengd naar Leiden.
Toen in 1853 de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland werd hersteld (zie: Aprilbeweging), werd Haarlem bisschopszetel. Tussen 1895 en 1930 werd er aan de rand van de oude binnenstad een nieuwe kathedraal gebouwd, in neo-Byzantijnse stijl, de Kathedrale Basiliek Sint Bavo. Architect was Jos Cuypers, zoon van de beroemde Pierre Cuypers.

In 1927 werd de gemeente Schoten deel van Haarlem.

Na de uitvinding van de boekdrukkunst, die vroeger aan de Haarlemmer Laurens Janszoon Coster werd toegeschreven, kreeg Haarlem een blijvende reputatie als drukkersstad. Later is daar een reputatie als schrijversstad bijgekomen: veel bekende schrijvers zijn er geboren, of werkten er (Hildebrandt, Lodewijk van Deyssel, Louis Ferron e.v.a.).

Schilderkunst

Zie ook het aparte artikel Schilderkunst in Haarlem.

Haarlem is daarnaast al eeuwenlang een typische schilderstad geweest. De stad was op dit gebied in de Noordelijke Nederlanden zelfs toonaangevend, en in de jaren 1580-1630 belangrijker dan bijvoorbeeld Amsterdam.

Bekende bouwwerken en locaties

Amsterdamse Poort

Grote of Sint-Bavokerk

Grote Markt van Haarlem

Oude stadhuis

Frans Hals Museum

Teylers museum (het oudste openbare museum van Nederland)

Haarlemmerhout

Stadion HFC Haarlem

Kathedrale Basiliek Sint Bavo

Provinciehuis

Koepelgevangenis

Waag van Haarlem

Stedelijk Gymnasium Haarlem

Molen De Adriaan

Het Dolhuys, het eerste landelijke psychiatriemuseum

stationsgebouw van Haarlem, (Art Nouveau), een ontwerp van architect D.A.N. Margadant

Patronaat (poppodium)

Overige

De Haarlemse krant "Haarlems Dagblad" is de oudste nog bestaande krant ter wereld (uit 1656).

De bijnaam van de Haarlemmers is 'muggen'. Deze zou te danken zijn aan het nabije Haarlemmermeer, vroeger water, maar nu stedelijk overloopgebied.

Sinds 1869 bestaat de IJsclub Haarlem.

Sinds 1889 bestaat HFC Haarlem.

Er bestaat een jumelage met de Duitse stad Osnabrück en met de Franse stad Angers. Er bestaat een stedenband met de stad Mutare in Zimbabwe.

In 1901 is de Historische Vereniging Haerlem opgericht. Deze vereniging stelt zich ten doel de geschiedenis van Haarlem en Kennemerland in ere te houden.

Bekende en beroemde Haarlemmers

Jurriaan Andriessen, componist

Samuel Ampzing, dominee en dichter

Wim Balm, voetballer

Giel Beelen, radio-dj

Nicolaas Beets, schrijver

Vera Beths, violist

Loek Biesbrouck, voetballer

Godfried Bomans, schrijver (geboren in Den Haag)

Floris Jan Bovelander, hockeyinternational

Adriaen Brouwer, schilder

Jacob van Campen, bouwmeester

Job Cohen, politicus

Laurens Janszoon Coster, boekdrukker

Frederik van Eeden, psychiater en schrijver

Jacques van Egmond, wielrenner

Alphons Freymuth, schilder

Barry van Galen, voetballer

Ruud Geels, voetballer

Patrick Zwaanswijk, voetballer

Dennis van der Geest, judoka

Yvonne van Gennip, schaatsster

Boudewijn de Groot, zanger, componist

Frans Hals, schilder

Femke Halsema, politica

Jan de Hartog, schrijver

Kenau Simonsdochter Hasselaer, vrijheidsstrijdster

Willem Claeszoon Heda, schilder

Maarten van Heemskerck, schilder

Piet Huyg, voetballer

Arthur Japin, schrijver

Brigitte Kaandorp, cabaretière

Piet Ketting, componist

Sigrid Koetse, toneelspeelster / actrice

Angéla Kramers, zangeres van de Dolly Dots

Jan Adam Kruseman, schilder

Judith Leyster, schilder

Jacobus van Looy, schrijver

John Maas, Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht

Maurits Mok, dichter

Felix de Nobel, pianist

Lennaert Nijgh, schrijver

Tom Okker, tennisspeler

Adriaen van Ostade, schilder

Adriaan Paulen, atleet, sportbestuurder en verzetsman

Bram Peper, politicus

Alexander Pola, schrijver

Pieter Post, architect

Hendrik Gerritszoon Pot, schilder

Sonja Prins, schrijfster

Coba Ritsema, schilderes

Jacob van Ruysdael, schilder

Pieter Janszoon Saenredam, schilder

Hannie Schaft, verzetsstrijdster

Brenda Schultz-McCarthy, tennisster

Mart Smeets, (sport)journalist, presentator en publicist

Kick Smit, voetballer

Theo Sontrop, dichter

Maarten Stekelenburg, keeper van Ajax

Jan Steen, schilder

Fred Teeven, officier van justitie

Caroline Tensen, televisiepresentatrice

Hendrik van Teylingen, schrijver

Trefossa, dichter

Rob Trip, journalist, radio- en TV-presentator

Macha van der Vaart, hockeyinternational

Kees Verkade, beeldhouwer

Dick Verkijk, journalist

Frank Verlaat, voetballer

Gallyon van Vessem, presentatrice

Cornelis Visscher, graveur

Willem A. Visser 't Hooft, protestantse leider

Monique van der Werff, actrice

L.H. Wiener, schrijver

Paul Witteman, journalist en presentator

Zwaardemaker Czn., Hendrik, fysioloog

Joop van Zijl, nieuwslezer

Gemeenteraad Haarlem

De gemeenteraad in Haarlem heeft 39 zetels. Sinds de verkiezingen van 7 maart 2006 is de verdeling als volgt:

PVDA 11
SP 7
VVD 7
CDA 4
GroenLinks 4
D'66 2
Axielijst 1
Spaarnestad 1
Ouderenpartij N-H 1
CU / SGP 1